کارگاه آموزشی شماره ۱۲۲ – دانش افزایی اربعین حسینی ۳

صوت کامل کارگاه

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع این کارگاه بررسی سه سؤال است که قبل از شروع، به جواب سؤال نیمه تمام جلسه پیش می پردازیم. سؤال آخری که در جلسه پیش مطرح شد، این بود که: آیا حضرت زینب سلام الله علیها دو مرتبه به شام رفتند یا خیر. اگر غیر از سفرشان به شام سفر دیگری نداشتند، پس چرا قبر ایشان در شام است؟

به خاطر سال قحطی و گرسنگی که در مدینه فراگیر شد، عبدالله بن جعفر (همسر گرامی حضرت زینب سلام الله علیها) خود و خانواده خود را به شام منتقل کرد. چرا که در شام زمین های زراعی داشت. حضرت زینب سلام الله علیها هم به سمت شام عازم شدند که در مسیر بیمار شده و تب کردند. با ورود به شام خاطرات تلخ به ایشان یادآوری شد و بر بیماریشان افزوده شد، سپس ایشان از دنیا رفتند و قبر مطهرشان هم در همان جا واقع شد. پس تکلیف قبری که در مصر منسوب به قبر حضرت زینب سلام الله علیها است، چه می شود؟ عرض کردیم که سه نقل راجع به قبر حضرت زینب سلام الله علیها وجود دارد: اولی مدینه، دومی شام و سومی مصر. در پاسخ به اینکه قبر در مدینه قطعا نیست، گفتیم که اگر قبر حضرت در آنجا بود، باید بارگاهی یا سنگ قبری از آن حضرت هم وجود می داشت. گزینه مصر هم رد می شود. زیرا روایاتی که بر صدق حدیث گفته می شود، پذیرفته نیست و منبع موثقی ندارد. اما چرا این نقل های متفاوت عرضه می شود؟ روی سنگ قبر مطهر واقع در شام عبارت (زینب صغرا) نوشته شده است. با اینکه حضرت زینب سلام الله علیها با اسم (زینب کبری) شناخته شده هستند. حضرت زینب سلام الله علیها خواهری بزرگتر از خود به نام رقیه داشتند که نام دیگر رقیه، زینب هم هست. این خواهر بزرگتر در سنین کودکی از دنیا می رود و در بقیع تدفین صورت می گیرد. این هم دلیل آنکه برخی مورخین می گویند قبر حضرت زینب سلام الله علیها در مدینه است. قبر خواهر کوچک حضرت زینب سلام الله علیها (ام کلثوم) در مصر است و چون ایشان به مصر تبعید شده بودند، خود دلیل موجهی است که قبرشان هم در آنجا واقع شده است. اما چرا بر روی سنگ قبر حضرت زینب سلام الله علیها در شام (زینب صغرا) نوشته شده است؟ دلیل این است که حضرت زینب سلام الله علیها نسبت به خواهر کوچکتر، کبری و نسبت به خواهر بزرگتر، صغری هستند.

سؤال اول: چه مستندی برای پیاده روی اربعین وجود دارد؟

نکته ۱: وقتی به روایات زیارت خانه خدا مراجعه می کنیم، می بینیم اهل بیت علیهم السلام به عنوان الگو، نسبت به زیارت خانه خدا با پای پیاده شیعیان خود را بسیار تشویق می کردند. کتاب «وسائل الشیعه» روایات فراوانی را مربوط به این مسئله نقل می کند.

نکته ۲: ثواب زیارت امام حسین علیه السلام قابل مقایسه با ثواب زیارت خانه خدا نیست. روایاتی داریم که اهل بیت علیهم السلام این دو را مقایسه کردند که خدا چقدر به زائر امام حسین علیه السلام پاداش و اجر می دهد و چقدر به زائر خانه خودش پاداش می دهد. در یک روایت فرموده اند: زیارت امام حسین علیه السلام معادل ۲۰ حج است. در روایت دیگری معادل ۲۵ حج و … . دلیل آن تقوا و معرفت زائر برای زیارت امام حسین علیه السلام است. چرا که آنجا دریاست. مهم آن است که ما چه ظرفی را با خود می بریم و چه توشه ای را با خود همراه می کنیم. برای اطلاعات بیشتر، به کتاب «کامل الزیارات» مراجعه کنید.

نتیجه نکته ۱ و ۲: پیاده به زیارت امام حسین علیه السلام رفتن، هم مستحب است هم از سمت اهل بیت علیهم السلام توصیه شده است.

نکته ۳: ما قواعد کلی داریم که نشان می دهد هر چه یک عمل الهی سخت تر صورت پذیرد، خداند تعالی اجر و ثواب بیش تری برای ان قائل است. حال با وجود این مطلب ایا پیاده به زیارت رفتن سخت تر است یا سواره رفتن؟

نکته ۴: مجموعه روایات فراوانی از سمت اهل بیت علیهم السلام در خصوص زیارت پیاده امام حسین علیه السلام نقل شده است. بنابر صدق روایات از سمت خود اهل بیت علیهم السلام، از سه نکته قبل نیز می توان بی نیاز شد.

نکته مهم: در روایات زیارت خانه خدا با پای پیاده ما شاهد چند استثنا هستیم. اهل بیت (علیهم السلام) به بعضی افراد اشاره کردند که شما لازم نیست پیاده به حج بروید:

۱- کسی که اگر پیاده برود، توانایی انجام اعمال حج را به خوبی نخواهد داشت.
۲- کسی که اگر پیاده برود، دیر به مکه می رسد و باید مناسک را با تأخیر به جا آورد.
۳- کسی که اگر پیاده برود، بخاطر این است که خرج کمتری کرده باشد؛ نه برای خیر و ثواب پیاده روی زیارت.

درباره زیارت امام حسین علیه السلام نیز می توان این موارد را لحاظ کرد. زیارت اربعین از علامت های مؤمن شناخته شده است. در کتاب شیخ مفید نقل شده است که: علامت های مؤمن ۵ مورد است:

۱- ۵۱ رکعت در شبانه روز
۲- زیارت اربعین
۳- انگشتر به دست راست
۴- سر به مهر نهادن
۵- بلند گفتن بسم الله الرحمن الرحیم

در دین ما بزرگداشت هر چیزی که به عنوان شعار، علامت دین یا نماد دین باشد، ثواب دارد. قرآن کریم در آیه ۳۲ سوره حج می فرماید: «این است (سخن حق) و هر کس شعائر (دین) خدا را بزرگ و محترم دارد، این از صفت دلهای باتقواست.» امروزه زیارت اربعین به عنوان نماد و پرچم شیعه شناخته می شود. آیا بهتر از اربعین واقعه ای را سراغ دارید که بتواند شیعه را به دنیا معرفی کند؟

سؤال دوم: اولین کسی که پیاده به زیارت امام حسین علیه السلام رفته است، چه کسی بوده؟

نقل شده نخستین زائر (سلیمان بن عدوی) بوده است. در تاریخ نقل شده است که وی سه روز بعد از شهادت امام حسین علیه السلام از کربلا رد می شود. وقتی از کنار گودال قتلگاه رد شد، وضعیت عجیبی را دید. وقتی این صحنه را دید، اشعاری را در وصف امام حسین علیه السلام سرود. اما در بررسی های دقیق تر می توانیم متوجه شویم که وی به زیارت نرفته است بلکه از آنجا گذر می کرده و چون مدارک معتبری درباره او موجود نیست، زیاد نمی توان به این امر اعتماد کرد. به نقل دیگری نخستین زائر را (عبید الله بن جعفی) می دانند. او کسی بود که امام حسین علیه السلام موقع رفتن به کربلا از وی درخواست همیاری نمود ولی او اسب خود را پیشکش کرد که امام حسین علیه السلام آن را نپذیرفت. بعد از واقعه عاشورا، عبید الله بن زیاد او را خواست تا مؤاخذه اش کند ولی او به کربلا فرار کرد. با ورود به کربلا بسیار منقلب و پشیمان شد. اما وی را هم نمی توان به عنوان زائر اول معرفی کرد. چرا که اگر چنین باشد، کسانی که در ان منطقه زندگی می کردند هم بگونه ای با دیدن اجساد، زائر محسوب می شدند. حال آنکه فعل زیارت را به قبور نسبت می دهند نه اجساد. در ثانی زمان فرار او به درستی مشخص نیست. کسی که پاسخ ما است (جابربن عبدالله انصاری) و (عطیه بن سعد کوفی) است. این دو شخصیت ارزنده جزو اولین زائران امام حسین علیه السلام بودند. شیخ مفید می فرماید: «روز ۲۰ صفر روزی است که جابربن عبدالله انصاری از اصحاب پیامبر صلی الله علیه و آله برای زیارت امام حسین علیه السلام وارد کربلا شده است.» نقل شده است که ایشان با پای برهنه به زیارت امام حسین علیه السلام رفته اند.